Tematski karakter interesovanja savremene filozofske refleksije za pojedinačne umetničke tvorevine i umetničko stvaralaštvo uopšte može biti smisleno vođen nastojanjem da se to interesovanje misli u svetlu vekovne upitanosti filozofije o prirodi vlastitog odnosa prema umetnosti, kao i izgradnje strategija filozofskih pitanja o onome što umetnost daje da može postajati predmetom filozofskog mišljenja. Iz takvog nastojanja potekla je i odluka Uredništva da – saglasno dosadašnjoj generalnoj orijentaciji na velika disciplinarna i problemska polja filozofije – tematsku celinu 26. broja časopisa Arhe posveti filozofiji umetnosti. Temat otvara tekst Dragana Prola. U njemu se propituje odnos procesa transformacije smisla pojma klasičnog i zahteva za formiranjem novih umetničkih paradigmi. Iva Draškić Vićanović razmatra estetski princip individualnosti na tragu analize velikih dela likovne umetnosti antičkog sveta. Isticanjem važnosti imaginacije, Una Popović nalazi ključnu tačku otklona renesanse od tradicije aristotelovskog poimanja poetike. Marica Rajković tematizuje pitanje o načinu razumevanja Šilerovog reflektovanja umetnosti. Nikola Tanasić raspravlja o odnosu pojma ideje i pojma stvaranja u Platonovoj filozofiji. Pitanje o značaju stvaralačke uobrazilje za estetiku, ali i za filozofsko mišljenje kao takvo u centru je istraživačke pažnje Marka Novakovića. Tekst Stanka Vlaškog preispituje vezu između Hegelovog poimanja romantične umetnosti i filozofove kritike nemačkog romantizma. Dušan Milenković istražuje pragmatističke osnove Djuijevog poimanja umetnosti. Šta Benjaminova misao može da predstavlja u pogledu razumevanja savremene umetnosti, raspravlja Nemanja Mićić. Miloš Miladinov razmatra Adornov zahtev za razdvajanjem umetnosti i kulturne industrije.

Nevena Jevtić je prevela Šelingov ogled o Danteovom stvaralaštvu, dok prevod rada Tragični očaj i revolt Rejmonda Viljamsa potpisuju Mina Đikanović i Nevena Jevtić. Publikovanjem tih prevoda nudi se dodatni podstrek za raspravu o filozofiji umetnosti.

Rubriku Studije i ogledi otvara studija Milenka A. Perovića u kojoj se Herderov značaj za filozofiju jezika određuje s obzirom na stav o Herderu kao prvom misliocu koji poreklo jezika pronalazi u slobodnoj ljudskoj duhovnosti. Tom tezom autor na ubedljiv način oponira većini dosadašnjih recipijenata Herderove misli. Dva rada koja slede za predmet imaju teme koje pripadaju spektru antičkog filozofskog mišljenja. Ana Miljević ispituje Heraklitov uticaj na oblikovanje Platonove filozofije. Aporetičnost Aristotelove zamisli Metafizike osvetljava Nikola Tatalović. Rubriku zaključuju tekstovi koji su posvećeni središnjim pojmovima Marksove filozofije. Miloš Perović tematizuje Marksovo poimanje rada i njegove moderne podele, kao momenta na kome Marks zasniva kritiku kapitalističkog poretka. Kritika Hegelove filozofije prava je u radu Tanje Golić sagledana kao ključ za razumevanje Marksovog poimanja ideologije.

U rubrici Istraživanja objavljujemo tekst Željka Kaluđerovića o nastavi filozofskih predmeta i tema u Karlovačkoj gimnaziji u međuratnom životu. Tekst predstavlja rezultat rada na naučno-istraživačkom projektu „Nastava filozofije u srpskim gimnazijama Vojvodine u međuratnom periodu“.

U rubrici Prilozi donosimo tekst kojim Una Popović prikazuje knjigu Ideja este- tike Mirka Zurovca. Letopisne beleške upoznaju čitaoce s aktivnostima nastavnika i saradnika Odseka za filozofiju tokom 2016. godine.

Nastojanje da se podstakne novi misaoni dijalog s duhovnim nasleđem pre- lomne epohe filozofske moderne, epohe klasičnog nemačkog idealizma, vodilo je Uredništvo pri odluci da tematsku celinu 25. broja časopisa Arhe posveti filozofiji Johana Gotliba Fihtea. Radovi koji donose ishode kritičkog vredno- vanja različitih aspekata Fihteovog filozofskog angažovanja svedoče o tome da i nakon navršetka dva veka od filozofove smrti, ono može predstavljati istinsku misaonu potrebu i da je u stanju da krči nove interpretativne puteve ka sebi. Problematizacija Fihteove filozofije jezika koju sprovodi Milenko A. Perović u tekstu koji otvara tematski blok, paradigmatičan je primer takvog tumačenja, koje je usamljeno u domaćoj, ali i u recentnijoj inostranoj filozofskoj publici- stici. Fihteov doprinos genezi konstitutivne uloge filozofske kritike u središtu je razmatranja Nevene Jevtić. Mina Đikanović propituje značenja Fihteovog zahteva za zasnivanjem sistema filozofije kao sistema slobode. Pitanje o me- stu estetike u Fihteovoj filozofiji, koje je često bez ubedljivijeg filozofskog obrazloženja ostajalo van domašaja interesovanja vodećih struja u tumačenju Fihteove misli, predmet je istraživanja Marice Rajković. Smisao Fihteovog shvatanja boga je u radu Stanka Vlaškog istraživan pod svetlom spora o ate- ističkom implikacijama nauke o znanosti. Fihteov pojam prakse u centru je istraživačke pažnje Luke Kešeljevića. Prevođenje uvoda u Fihteov spis Sistem etike u skladu s principima nauke o znanosti predstavlja još jedan podsticaj za buduće sučeljavanje domaće filozofske javnosti s Fihteovom filozofijom.

Radovi koje objavljujemo u rubrici Studije i ogledi obuhvataju širok tematski spektar. Željko Kaluđerović u presokratskoj misli sagledava anti- cipacije savremenog neantropocentričkog aksiološkog stava i istovremeno ukazuje na granice zahteva za proširenjem etike koji se zasniva na tom stavu. Odnos pojma sukoba i pojma razvoja je kod Panosa Eliopulosa tematizovan s pozicija komparativne filozofije. Una Popović naglašava metodski smisao Lokovog učenja o idejama. Tekst Nikole Tatalovića dijalektici Platonovog Parmenida pristupa tragom misli o imanentnoj višeznačnosti temeljnih pojmova filozofije. Danijela Grujić kritički reflektuje savremeni status ope- racionalno-tehničkog znanja i postavlja pitanje o budućnosti humanističkog obrazovanja. Hegelovo definisanje pojma objektivnog duha u središtu je razmatranja Dejana Jovančevića, dok Nemanja Mićić istražuje „slabu misao“ Đanija Vatima. Ana Miljević u radu koji zaključuje rubriku razmatra odnos pojmova logos i physis u Heraklitovoj filozofiji.

U rubrici Prilozi Ana Miljević prikazuje knjigu Pregled antičke filozofije

Tonćija Kokića.

UREDNIŠTVO

U uređivačkoj koncepciji časopisa Arhe duže od decenije imaju svoje mesto kako tematske celine koje u središte istraživačke pažnje postavljaju velika imena filozofske tradicije, tako i temati u kojima pulsiraju problemi savremenog filozofskog mišljenja. Osnovu takve koncepcije čini nastojanje da se iznova kreiraju misaone pretpostavke za sintezu te dve orijentacije, a ne samo za njihovu koegzistenciju. Istom namerom je vođena odluka Uredništva da temat u 24. svesci Arhea posveti filozofiji jezika. S jedne strane, poimanje jezika obrazuje problemski krug bez koga nije moguća samoidentifikacija savremene filozofije. Istovremeno, ta samorefleksija savremenosti intenzivira se jedino u dijalogu s životom pojma jezika u povesti filozofije. Tekstovi koji sačinjavaju temat specifične su manifestacije aktuelnog života pojma jezika u filozofiji, ali i putanje za njegova buduća uobličenja. Savremena shvatanja jezika još uvek nisu odgovorila radikalnosti kapitalne Hegelove teze o jeziku kao manifestujućem ozbiljenju duha. Ta se Hegelova teza svestrano propituje u tekstu Milenka A. Perovića. Norbert Valc i Damir Smiljanić kritički valorizuju nasleđe analitičkog poimanja jezika i zastupaju ideju jedne integrativne filozofije jezika. Una Popović problem jezika Hajdegerove filozofije povezuje s problematizacijom jezika u Hajdegerovoj filozofiji, ali i s problemom sâmog Hajdegerovog poimanja filozofije. U radu Nemanje Mićića filozofija jezika sagledana je kao konstanta u različitim fazama Vitgenštajnovog filozofskog rada.

Rubrika Istraživanja donosi tekstove koji predstavljaju rezultate rada na naučno-istraživačkom projektu „Nastava filozofije u srpskim gimnazijama Vojvodine u međuratnom periodu“. Željko Kaluđerović analizira zastupljenost filozofskih predmeta i tema u međuratnim godinama Novosadske gimnazije. Zamisao unapređenja međuratne prosvetne politike u tekstu Dragana Prola je istraživana tragom rukopisne zaostavštine Svetislava Banice.

U rubrici Predavanje objavljujemo tekst predavanja prof. dr Otfrida Hefea o Kantovom spisu O večnom miru. Predavanje na tu temu Hefe je održao na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. S nemačkog jezika tekst je preveo Dragan Prole.

Tekstovi koji čine rubriku Studije i ogledi tematizuju različite istorijsko-problemske celine. Željko Škuljević raspravlja o filozofskom ateizmu, ističući značenje pojedinih, često zanemarivanih etapa u njegovom formiranju. U teoriji prirodnog zakona Tonći Kokić vidi temelj integrisanosti etike u celovitost stoičkog filozofskog sistema. Muamer Halilović obnavlja pitanje o odnosu religije i etike i istražuje način na koji tu relaciju shvata Mula Sadra Širazi. U tekstu Dejana Doneva pažnja se posvećuje etici istraživanja i savremenim kodifikacijama etičkog mišljenja.

U rubrici Prilozi Nikolina Iris-Filipović prikazuje knjigu Život i djelo Pavla VukPavlovića, koju je napisao Milan Polić. Letopisne beleške posvećene su aktivnostima nastavnika i saradnika Odseka za filozofiju tokom 2015. godine.

Odluka Uredništva da časopis Arhe u dvanaestu godinu svog postojanja zakorači tematizacijom Lajbnicove filozofije višestruko je motivisana. Kako su tematske celine prethodnih brojeva časopisa u centar istraživačke pažnje postavljale Dekartovu i Spinozinu filozofsku misao, namera da se temat 23. broja Arhea posveti filozofiji ovog velikog polihistora izraz je kontinuiteta u uređivačkom planiranju. Bez takvog usmerenja nije moguće sintetičko istraživanje karaktera rane moderne filozofije, ali ni svih onih docnijih filozofskih koncepcija koje su sebe oblikovale u kritičkom sučeljavanju sa Lajbnicovim učenjem. U predvečerje godine u kojoj će se obeležavati tri veka od Lajbnicove smrti, nova problematizacija njegove misli istovremeno je prilog samorefleksiji filozofije u njenom aktuelnom trenutku. Ta aktuelnost definisana je i propitivanjem odnosa filozofije i moderne nauke. Način na koji je Lajbnic pristupio toj pitanosti jedan je od činilaca njegove neizbledele filozofske aktuelnosti. Lajbnicov rad na pomirenju nauke i metafizike jedan je od središnjih aspekata koje razmatra tekst Dragana Prola. Zoran Dimić osnov za relativizaciju modernog, lajbnicovskog prirodno-naučnog optimizma nalazi u samom modernom pojmu nauke koji promoviše Lajbnic. Una Popović ispituje prirodu Lajbnicovog uticaja na Baumgartenovo utemeljenje estetike i zastupa stav da je primat onoga metafizičkog u razumevanju lepote sprečio Lajbnica da i sam razvije jednu estetiku. Lajbnicovo držanje prema kartezijanskom filozofskom nasleđu kod Aleksandra Matkovića je ispitano posredstvom problematizacije odnosa Lajbnicove zamisli univerzalnog jezika i Dekartove ideje univerzalnog znanja.

Rubrika Istraživanja donosi svodnu studiju rada na naučno-istraživačkom projektu „Nastava filozofije u srpskim gimnazijama Vojvodine u međuratnom periodu”, na kojem su od 2011. do 2015. godine bili angažovani nastavnici i saradnici na Odseku za filozofiju. U rubrici Enciklopedistika objavljujemo prevod instruktivne enciklopedijske odrednice o Platonu, koju je za The Encyclopedia of Social Theory napisao Milenko A. Perović.

Tematsku podcelinu rubrike Studije i ogledi obrazuju radovi posvećeni temama sa polja antičke filozofije: Željko Kaluđerović i Zlatan Delić istražuju helenske korene antropocentričkog svetonazornog stava, Ana Miljević preispituje odnos pojmova logos-a i spoznaje u Heraklitovoj filozofiji, dok Nemanja Mićić ističe fenomenološki sukus Aristotelovog učenja o duši. Tekst Predraga Krstića problematizuje romantičarski stav prema prosvetiteljskom duhovnom pokretu. Rubriku zatvara istraživanje pojma istorijske singularnosti koje je sproveo Mark Lošonc.

U rubrici Prilozi Una Popović prikazuje knjigu Od estetičke egzaktnosti do metaestetičkog skepticizma. Studije o savremenoj srpskoj estetici Nebojše Grubora.

UREDNIŠTVO

Refleksija puteva mogućih i aktualnih međusobnih prožimanja raznorodnih kulturnih sistema nameće se kao savremeni duhovni imperativ. Istina, ne prati ga uvek i htenje da se tematizuje ono zbog čega je pojam kulture filozofski problem s vlastitom i složenom povešću. Odluku da ova sveska časopisa Arhe bude posvećena filozofi   kulture pokreće namera da se s pojma kulture pokuša odstraniti samorazumljivost kao bitna prepreka oblikovanju istinske kulture dijaloga. Prepreci doprinosi i projekat tzv. kulturnog modelovanja. On je jedna od dominantnih formi savremenog pozitiviranja kulture koju u svom tekstu kritički propituje Divna Vuksanović. U radu Sretena Petrovića postavlja se pitanje o koegzistiranju ideje trajnosti umetničkih oblika i antropologije ljudske povesnosti. Iva Draškić Vićanović osvetljava problem odnosa između pojmova kulturnog i nacionalnog identiteta, kao i značenje ličnog i kolektivnog ukusa u tom odnosu. U ogledu Une Popović pojam kulture posmatran je iz ugla Kasirerove filozofi simboličkih oblika. Stanko Vlaški u svom radu pažnju posvećuje Fihteovom poimanju kulture. Tematsku celinu zaključuje članak Mirele Karahasanović o Adornovoj i Horkhajmerovoj kritici masovne industrijske kulture.

Rubrika Predavanje donosi tekst predavanja o poimanju neistine kod Huserla i Hajdegera. Predavanje je prof. dr Rudolf Bernet održao na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, a s nemačkog jezika preveo Dragan Prole. U rubrici Enciklopedistika objavljujemo prevod enciklopedijske odrednice o Praxis-filozofiji, koju je za The Encyclopedia of Social Theory napisao Milenko A. Perović. Informisanje šire evropske i svetske javnosti o karakteru rada Praxis- škole istovremeno je važan doprinos našoj filozofskoj samoidentifikaciji.

Studije i oglede čine radovi sa raznovrsnim sferama interesovanja: Irina Deretić istražuje smisao Platonovog stava o Deus mensura naspram sofističke maksime o čoveku kao meri, a Spahija Kozlić pristupa uvek živom problemu odnosa filozofije i religije. Šefket Krcić i Đogo G. Marković približavaju princip poliformnosti kao horizont susretanja filozofije i matematike. Goran Rujević problematizuje značaj Kantovih rasističkih opaski za celovitost nje- gove filozofije. Tri rada koja zatvaraju ovu rubriku posvećena su izazovima savremene filozofije. Dva teksta propituju kritičke reakcije na Hajdegerovu filozofiju: Nermin Salkić piše o Šapirovim kritičkim objekcijama povodom pozicija Hajdegerovog Izvora umetničkog dela, a Lazar Atanasković istražuje hajdegerovsko zaleđe Patočkine filozofije povesti. U ogledu Nemanje Mićića Hajdegerova filozofija propituje se na temelju istraživanja Vatimovog shvatanja nihilizma.

U rubrici Prilozi Nemanja Mićić prikazuje knjigu Vidljivo i nevidljivo Morisa Merlo-Pontija. Letopisne beleške posvećene su aktivnostima nastavnika i saradnika Odseka za filozofiju tokom 2014. godine.

Započinjući drugu deceniju svoga postojanja časopis ARHE se i dalje održava u slijeđenju one generalne projektske ideje razumijevanja filozofije na kojoj je utemeljen i koju je u svih do sada izdatih dvadeset svesaka slijedio, bez naglašenije potrebe za preispitivanjem smisla svoga postojanja, svoga intelektualnog djelovanja, u prvom redu, na jugoistoku Evrope, kao i pojma filozofije koji je u njemu predano njegovan. Prema unutrašnjem planskom redu temata koji su odabirani u dvadeset brojeva časopisa ARHE, u stalnom nastojanju da se “sama stvar” filozofije zahvati u svom korijenu, smjenjivale su se tematska usmjerenost na velike filozofske paradigme u filozofskoj tradiciji s tematskom usmjerenošću na najvažnija disciplinarna i problemska područja filozofije.

Slijedom te logike izbora filozofskih tema, koja je već sama po sebi filozofski problem, Uredništvo je pripremilo, i u ovoj svesci časopisa provelo odluku, da se u središtu tematskog interesa nađe problemski krug razumijevanja Sokratove filozofije, te da se pripreme misaone pretpostavke za tematsko istraživanje pitanja koliko danas Sokratova filozofija može pobuđivati živi interes među filozofskim duhovima. Temat otvara tekst Milenka A. Perovića Sokratova etika u kome se još jednom pokušava dokučiti sama bit nastanka moralno-etičkog fenomena kod Sokrata, kao paradigmatska za svako potonje mišljenje moralnog fenomena i postavljanje etičkog pitanja. Sledi tekst Željka Škuljevića kojim se na specifičan način otvara problem interepretacije Sokratove filozofije s obzirom na misaono iskustvo platonizma i potonjih solucija u filozofiji. Nebojša Vasić obrađuje problem mogućnosti razumevanja misaone korespondencije Sokratove filozofije i budizma. Goran Rujević piše o problemu inherencije kod Sokrata i Antistena. Nikola Tanasić raspravlja o pojmu bezbožnosti kod Sokrata i Platona. Lazar Atanasković preispituje značenje i filozofsku vrednost Ničeove kritike Sokrata. Napokon, Rusmir Šadić piše o savremenim interpretacijama “sokratovskog problema”. Raspravu o Sokratu obogaćuje prevod teksta Omara Rivere pod naslovom Komedija oceubistva (ili: Prelazni smisao muževnosti): Sokratovo prevladavanje andreia. U rubrici “Studije i ogledi”  objavljujemo tekstove Une Popović o Hajdegerovom tumačenju temeljnih pojmova, Stanka Vlaškog o filozofiji Novalisa i Fridriha Šlegela, Nemanje Mićića o Ničeovoj filozofiji kao prekretnici mišljenja moderne te Nataše Škuljević o tragici Hipatije, naučnice iz Aleksandrije.

U rubrici “Priloga” donosimo tekst Milene Stefanović koji predstavlja prikaz knjige Dragana Prola Unutrašnje inostranstvo. Filozofska refleksija romantizma, kao i tekst Arasa Borića, koji je prikaz knjige Rebellio carnis: pohvala Afroditinim sveštenicama Željka i Nataše Škuljević.

Osnovna tema dvadesete sveske časopisa Arhe posvećena je filozofiji tehnike. Tematski korpus o toj problematici otvara Nebojša Grubor tekstom o ulozi umetnosti u epohi moderne tehnike. Sledi tekst srodne tematske orijentacije Divne Vuksanović o problemu odnosa tehnologije i imaginacije. Marica Rajković istražuje da li je Aristotelovu odredbu čoveka kao zoon politikon u modernom svetu moguće zameniti odredbom zoon technikon. Nevena Jevtić usmerila je svoju istraživačku pažnju na pitanje o tehnici prirode kod Kanta. Da je još uvek filozofski podsticajna tematika Hajdegerove filozofije, posebno njegovi stavovi o tehnici u savremenoj epohi, elaborira Una Popović. Goran Rujević se vraća problematici Jaspersove filozofije, nastojeći da je zahvati iz specifičnog ugla posmatranja mogućnosti odnosa između tehnike i krivice. Napokon, Marko Novaković kroz pitanje o odnosu umetnosti i tehnike još jednom otvara tematiku poznatog spora između Benjamina i Adorna.

U rubrici Studije i ogledi objavljujemo nekoliko tekstova koji su posvećeni različitim filozofskim pitanjima, a čak tri teksta vezana su za helensku filozofiju. Iva Draškić-Vićanović piše estetičku raspravu o problemu odnosa lika i misli u skulpturi Ogista Rodena. Irina Deretić u svom tekstu otkriva nove misaone podsticaje za promišljanje Aristotelove teorije jezičkog znaka. Damir Marić provodi minucioznu analizu problema filozofskog smisla životnog držanja Diogena iz Sinope. Lazar Atanasković raspravlja o mogućnosti da se Ničeova filozofija sagleda kao protiv-sistem. Milena Stefanović još jednom otvara pitanje Aristotelovog poimanja ropstva, sagledavajući taj problem iz ugla američke istorije robovlasništva.
Rubrika Prevoda iznimno donosi čak tri teksta: Drejfusov tekst Hajdeger o zadobijanju slobodnog odnosa prema tehnici, tekst Bernarda Stiglea Prometejeva jetra, kao i Hopeov tekst Država ili društvo privatnog prava? Problem društvenog poretka.

U Prilozima objavljujemo tekst u kome Stanko Vlaški prikazuje zbornik Čovjek i priroda (ur. Tomislav Krznar).

UREDNIŠTVO

Napustio nas je zamenik glavnog i odgovornog urednika Slobodan Jauković, čovek koji je potonjih godina doprinosio održanju nivoa kvaliteta časopisa Arhe. U znak poštovanja i sećanja Uredništvo je odlučilo da posthumno u rubrici In memoriam objavi tekst profesora Jaukovića „Hajdeger kao rektor“. Tekst ne osvetljava samo jednu stalno intrigantnu temu o sudbini filozofa i filozofije u vremenima nehumanosti, neko jednako otvara pitanje o sudbini filozofije u vremenu neobičnog entuzijazma s kojim se s istorijske pozornice hoće maknuti humboltovski univerzitet kao svetonazorna doktrina, obrazovno-životna praksa i smisao univerzitetske zajednice znanja.

Časopis Arhe ulazi u desetu godišnjicu svoga postojanja i delovanja. Hod vremena i dvadesetak objavljenih svesaka časopisa prilika su da se proceni smisao i vrednost osnovne programske i izdavačke orijentacije. Bez sumnje, takva koncepcija je izdržala probu vremena. Odelovila se u nizu tematskih priloga koji su posvećeni najznačajnijim filozofskim likovima u povesti filozofije, kao i najznačajnijim disciplinarnim granama filozofije. Uredništvo časopisa je uvereno da ta orijentacija nije iscrpljena u svojim unutrašnjim mogućnostima te da se s podjednakim razlozima može očekivati da i dalje bude plodotvorna.

Ova sveska časopisa posvećena je Spinozinoj filozofiji. Tematski blok otvara tekst Maje Solar u kome se Spinozina filozofija tematizira propitivanjem mogućnosti da se njezino težište traži u protivstavu filozofiji Tomasa Hobsa. Una Popović propituje nekada slavljeni i kritički osporavani matematsko-geometrijski metod u filozofiji, koji je u paradigmatskom obliku izložen i proveden u Spinozinoj filozofiji. Stanko Vlaški razmatra pitanje koje je od izuzetnog značaja za razumevanje razvitka filozofije u Nemačkoj u drugoj polovini 18. i prvoj polovini 19. veka. To je pitanje o recepciji Spinoze u nemačkoj filozofiji, čiji je najznačajniji topos čuveni „Spor o ateizmu“. Milena Stefanović ispituje mogućnosti egzegeze Spinozine političke filozofije na temelju potonjeg paragrafa „Političkog traktata“. Tematska obrada problematike Spinozine filozofije obogaćena je prevodom Jakobijevih „Razgovora o Spinozi“.

U rubrici Studije i ogledi objavljujemo tekst Nebojše Grubora o problemu metode u estetici Sretena Petrovića. Marica Rajković iznova otvara problem razumevanja pozicije umetnosti u Šelingovoj filozofiji. Goran Rujević raspravlja o jednom specifičnom problemu logiciteta empirijske matematike u Milovoj filozofiji.
U rubrici Prilozi objavljujemo dva priloga. Una Popović daje prikaz knjige Damira Smiljanića Sinestetika. Skica patičke teorije saznanja, dok Goran Rujević donosi osvrt na međunarodnu radionicu filozofija fizike, održanu u Beogradu u martu ove godine.

UREDNIŠTVO

Uredništo časopisa Arhe – dosledno sprovodeći izvornu uređivačku koncepciju – u ovoj svesci temu broja posvetilo je pojedinim pitanjima i problemima filozofije religije. Temat otvara tekst Rudolfa Ketera koji je posvećen starom filozofsko-religijskom i svetonazornom sporu između kreacionističkog učenja o stvaranju i teorije evolucije. Autor osvjetljava taj spor pokušajem zasnivanja jednog naučno-teorijskog istraživanja. Una Popović u svom tekstu razmatra problematiku Hajdegerove fenomenologije religije. Nikola Tatalović preispituje temelje hriščanske retorike, dok Stanko Vlaški propituje ideju filozofske teologije u Kantovom djelu Religija u granicama čistoga uma.

U rubrici prevoda objavljujemo poznati Fihteov tekst O osnovama naše vere u božanski poredak sveta. Tekst do sada nije prevođen na naš jezik, što je samo po sebi bilo dovoljan razlog da se to napokon učini. Ujedno, to je prilika da se filozofska publika u nas podseti na filozofsku važnost Spora o ateizmu (Der Atheismusstreit) iz 1798-1799. godine. Zbog toga spora je Fihte izgubio svoju filozofsku profesuru u Jeni, jer su on i Fridrih Karl Forberg – čiji je tekst izazvao spor – optuženi za širenje ateističkih ideja i za bezbožnost (asebeja). Instruktivan tekst o okolnostima Spora, kao i o samom problemu Fihteovog zasnivanja vere napisao je Damir Smiljanić. On je ujedno s nemačkog jezika preveo Fihteov tekst.

U rubrici Studije i ogledi objavljujemo tekst Željka Kaluđerovića kojim se nastavljaju njegova studiozna istraživanja problematike pravde u helenskoj filozofiji i literaturi. Radomir Videnović piše o metaforičnosti filozofskog jezika, a Dejan Donev o problemu veze između bioetike i žurnalizma. Tekst Milene Stefanović posvećen je problemu slobode u Sofoklovoj Antigoni, a tekst Marka Lošonca o Bergsonovom pojmu percepcije. U rubrici Prilozi Mina Okiljević prikazuje novu knjigu M.A.Perovića Pet studija o Hegelu, a Una Popović knjigu Nebojše Grubora Lepo, nadahnuće i umetnost podražavanja. Studije o Platonovoj estetici.

Osnovna tema ove sveske časopisa Arhe posvećena je Dekartovoj filozofiji. Generacije filozofskih delatnika promišljale su i kritički intepretirale tu filozofiju, kao i njezine temeljne uticaje na vodeće tokove moderne i savremene filozofije. Još uvijek ona - ipak – u sebi sadrži žive misaone impulse i drži otvorenom potrebu za svojim novim interpretacijama, recepcijama, kao i istorijsko-filozofskim preispitivanjima. Sudbina je velikih sistemskih koncepcija u istoriji filozofije da podstiču intelektualni entuzijazam da se od njih ide dalje, prema ovom ili onom shvatanju stvari filozofije i poimanju razvitka filozofskog mišljenja. No, jednako, velika filozofska učenja odolevaju vremenu i traju, kao i velika djela umjetnosti. Takva je i sudbina Dekartove filozofije.  Tematski korpus u časopisu Arhe započinje tekstom Dragana Prola Dekart i Lorhard. Konstitucija novovekovne ontologije. U njemu autor rekonstruiše filozofske okolnosti koje su dovele do novovekovne afirmacije ontologije kao prve filozofije početkom sedamnaestog veka. Zoran Dimić analizira problem kauzalnosti i determinizma u Dekartovoj filozofiji. Una Popović ispituje odnos između Dekarta i sholastičke filozofije i sagledava na pitanju o poimanju boga. Goran Rujević u svom tekstu usmjerava misaonu pozornost na teorijske pretpostavke Dekartove „geometrije“.

U rubrici Studije i ogledi objavljujemo niz tekstova koji su posvećeni različitim filozofskim pitanjima, u prvom redu onima koji spadaju u tematski prostor savremene filozofije. Marica Rajković istražuje epistemološki anarhizam i demistifikaciju nauke. Iva Draškić-Vićanović analizira dve ključne koncepcije prostora u istoriji likovnih umetnosti. Saša Milić ispituje ulogu objekata i situacionih modela u filmskoj transparentnosti. Izabela Huber promišlja problem fenomenalne svesti u savremenoj filozofiji duha. Tekst Nikole Tatalovića posvećen je Gadamerovoj hermeneutičkoj ontologiji. Brankica Popović raspravlja o Huserlovom pojmu intuicije. Enver Halilović istražuje Berlinovu kritiku političkih filozofija monizma. Napokon, tekst Radivoja Kerovića posvećen je ulozi filozofije u psihijatriji.

U Prilozima objavljujemo dva prikaza: knjige Slobodana Jaukovića Prevladavanje filozofije umetnošću (Nevena Jevtić) i knjige Dejana Doneva Etika vo novinarstvoto (Denko Skalovski).

U R E D N I Š T V O

Uredništvo časopisa Arhe sledi vlastitu početnu izdavačku orijentaciju, prema kojoj se osnovni istraživački interes u fi lozofskom izdavaštvu artikuliše, osmišljava, te delom i usmerava na temelju odluka da se posebna misaona pažnja usmerava na određena i odgovarajuća područja fi lozofskih tematizacija. U ovoj svesci časopisa odlučili smo se da u središte takve tematizacije stavimo problematiku fi lozofi je politike. Odluku je moguće višestruko braniti fi lozofskim argumentima. Ipak, najtemeljniji argument jeste sami izbor, tematska raznolikost i kvalitet izabranih tekstova.

Tematski blok otvara rasprava Milenka Perovića o problemu utemeljenja pojma politike u Hajdegerovom djelu, s obzirom na paradigmatski status pojmova politike kod Aristotela i Hegela. Lino Veljak raspravlja o filozofskim i političkim revindikacijama djelovanja jugoslovenske Praxis-fi lozofi je, dok tekstovi Mislava Kukoča i Marijana Krivaka tematiziraju otvorena pitanja procesa globalizacije. Slobodan Jauković istražuje problem odnosa između politike i etike, a Ankica Čakardić problem biomoći. U rubrici Studije i ogledi objavljujemo rad Jasne Šakote-Mimice o problematici telesnosti, tekst Željka Kaluđerovića o problemu pravde u Solonovim spisima, istraživanje Mine Okiljević o dijalektici vrline u Platonovom dijalogu „Protagora“, te studiju Maje Solar o problematici darvinizma. U rubrici Baština objavljujemo prve rezultate naučnog istraživanja „Tradicija nastave filozofi je u najstarijim srpskim gimnazijama (Sremski Karlovci, Novi Sad)“, koje je u toku na Odseku za fi lozofi ju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu (Mirko Aćimović, Dragan Prole). Objavljujemo i prikaz knjige Zorana Arsovića „Fenomenologija i Evropa“ iz pera Vojina Simeunovića.

UREDNIŠTVO

U skladu sa dosadašnjom uređivačkom praksom časopisa Arhe središnji deo svake sveske zauzimaju članci posvećeni nekom od velikih filozofskih imena, nekom epohalnom problemu ili nekoj od značajnih orijentacija u filozofiji. Ovaj put naša tematska pažnja je usresređena na hermeneutiku.

U ovoj svesci najpre donosimo tekst Slobodana Jaukovića koji raspravlja o hermeneutici faktičnosti u kontekstu polazišta Hajdegerove filozofi je. Oslonac svog članka Jauković nalazi u neophodnosti Hajdegerovog dijaloga sa Aristotelovim pojmom phronesis, razvijajući na tom tragu fenomenologiju života kao preteorijsko polazište iz kojeg ono teorijsko tek uzima svoj smer. U članku Bivstvovanje qua strano Dragan Prole raspravlja o Hajdegerovom raskidu sa konceptima ontologije i hermeneutike, iznesenim u Bivstvovanju i vremenu. Pokazujući da Hajdegerova fi lozofi ja nakon obrata biva konstituisana u horizontu zahteva bivstvovanja iz kojeg konsekventno proističe i nalog za desubjektiviranje subjekta, autor nastoji da rekonstruiše osnovne karakteristike i domete svojevrstne ontologije stranog, koja u Hajdegerovim tekstovima nije odmakla dalje od naznaka. Gojko Kosovac u tekstu Problem tumačenja u ontološkoj hermeneutici raspravlja o temeljnom problemu Gadamerove hermeneutike, tematizujući ga naočigled Betijevih kritičkih argumenata.

U delu sveske Studije i ogledi ponovo poklanjamo pažnju temama antičke fi lozofi je. Željko Kaluđerović ovaj put razmatra razumevanje pravde u Homerovoj Ilijadi i Odiseji, Irina Deretić tematizuje Platonovo shvatanje pojma logosa u dijalogu Teetet. Prof. dr Mirko Aćimović u članku pod naslovom Teleologija i biološki redukcionizam razmatra odabir primarnih razloga u logičkoj argumentaciji tumačenja znanja o elementarnim procesima biološke istorije živih sistema. Predavanje kojim je Prof. dr Kristijan Til simbolično okončao svoj višedecenijski predavački rad tematizuje jedan od središnjih istraživačkih interesa tzv. Erlangenske škole - pitanje o o mogućnosti ili nemogućnosti pouzdanih obrazloženja u teoriji saznanja, matematici i sociologiji. Damir Smiljanić iznosi osnovna stanovišta knjige Roberta Hajsa Logika protivrečnosti raspravljajući o određenju metode filozofije prema kojem se ona sastoji i u pokazivanju onih vrsta protivrečnosti koje se ne mogu eliminisati i koje su u određenom smislu nužne za mišljenje. U opširnom i veoma informativnom intervjuu sa Prof. Tilom koji je priredio Damir Smiljanić pod naslovom O smislu i značaju metodskog mišljenja donosimo sažeti prikaz povesti erlangenške orijentacije fi lozofskog mišljenja koja kod nas nije u dovoljnoj meri poznata. Pored sumarnih sudova o specifi čnostima te škole, intervju donosi i dragocene uvide o njenom odnosu prema drugim filozofskim pravcima.

Povod za rubriku Sećanje nedavna je smrt jednog od najistaknutijih filozofa sa prostora bivše Jugoslavije, Prof. dr Milana Kangrge. Najpre donosimo poslednje poglavlje njegove poslednje knjige Klasični njemački idealizam. Članak pod naslovom Kant-Hegel: “Potreba i zadatak fi lozofi je” izvorno je nastao na temelju predavanja održanog na poslijediplomskom studiju fi lozofi je na Odsjeku za fi lozofi ju Filozofskog fakulteta u Zagrebu. Drugi članak se bavi pojmom vremena u Kangrginom filozofskom opusu, a napisao ga je Prof. dr Milenko A. Perović.

Naposletku donosimo dva prikaza, od kojih je prvi posvećen upravo knjizi Prof. Kangrge, a drugi raspravlja o temeljnim problemima Hajdegerove knjige Fenomenologija religioznog života.

Letopisne beleške po pravilu objavljujemo na kraju svake sveske, u želji da širu javnost obavestimo o aktivnostima nastavnika i saradnika našeg Odseka.

UREDNIŠTVO

U skladu sa dosadašnjom uređivačkom praksom časopisa Arhe središnji deo svake sveske zauzimaju članci posvećeni nekom od velikih fi lozofskih imena. Ovaj put naša tematska pažnja je usresređena na fi lozofi ju Martina Hajdegera, mislioca koji je često slavljen kao najznačajniji fi lozof dvadesetog veka, ali je gotovo isto toliko osporavan, odnosno kritikovan. Mete pojedinih kritika gotovo da nisu zaobišle nijedan bitan segment njegovog fi lozofi ranja, pa otuda možemo reći, da aktuelnost njegove fi lozofi je dosta zahvaljuje i kontroverznom karakteru mišljenja koje ona nastoji da inicira.

U ovoj svesci najpre donosimo tekst prof. Milenka Perovića koji revidira raspravu o ≫praktičkoj fi lozofi ji≪, aktuelnu tokom sedamdesetih godina prošlog veka, s tim, što je ovaj put ta rasprava usmerena ka rasvetljavanju pitanja šta za Hajdegera jeste praktička fi lozofi ja. Naš holandski kolega, Vinsent Blok, u svom članku pod naslovom ≫Biti odomaćen u pravim pitanjima≪, raspravlja o problemu Hajdegerovogsučeljavanja sa Ničeovom fi lozofi jom, u čijoj pozadini leže pitanja o problemima fi lozofskog pisanja i čitanja. U svom tekstu, naslovljenom ≫Hajdeger. Grliti leš≪, Petar Bojanić refl ektuje savremenu relevantnost Hajdegerove primedbe iz ciklusa predavanja Logika. Pitanje o suštini jezika iz 1934. Reč je o kritici univerziteta, prema kojoj tadašnji pokušaji očuvanja univerziteta zapravo korespondiraju nastojanjima da se konzervira ono što je već mrtvo. Kolega iz Masačuseca, Erik Nelzon, u tekstu naslovljenom ≫Povest kao odluka i događaj kod Hajdegera≪ razmatra Hajdegerovu kritiku nasleđenih fi lozofskih konceptualizacija povesti, ukrštajući je sa njegovim projektom povesti kao budućnosno određene odluke i događaja. Središnja tema rasprave Vojina Simeunovića odnosi se na provokativno pitanje novog mišljenja, oslonjeno na raspravu u tekstu Šta znači mišljenje, sa ciljem da, u dijalogu sa merodavnom tradicijom fi lozofi je, markira osnovne konture mišljenja koje je Hajdeger preporučio fi lozofi ji budućnosti. Koleginica iz Kvebeka, Sofi -Žan Arijan, razmatra istorijskofi lozofsku pozadinu Hajdegerovog mišljenja s obzirom na duboko sporan i retko tematizovan fi lozofski dug Hajdegera spram njegovog mentora, novokantovca Hajnriha Rikerta. Bogdana Koljević tematizuje psihoanalitičko čitanje Hajdegerovog egzistencijala bivstvovanje-ka-smrti, otvarajući time neke aspekte rasprave o odnosu Hajdegera i psihoanalize koja se u poslednje vreme sve intenzivnije pokreće.

U delu sveske Studije i ogledi ponovo poklanjamo pažnju temama antičke fi lozofi je. Željko Kaluđerović ovaj put razmatra razumevanje pravde u Hesiodovom delu Poslovi i dani, a Irina Deretić se bavi Platonovim tematizovanjem retorike u dijalozima Gorgija i Fedar, u čijoj pozadini stoje pitanja o domašajima fi lozofski koncipirane retorike. Nemački kolega Štefan Lorenc Zorgner u tekstu ≫U traganju za izgubljenom bezobzirnošću. Uvod u Sloterdajkovu Kritiku ciničnog uma≪ propedeutički izlaže temeljna pitanja dela jednog od najistaknutijih savremenih fi lozofa, Petera Sloterdajka. Budući da je takođe reč o kontroverznom misliocu koji je i sam puno stranica (i jednu celu knjigu) posvetio Hajdegerovoj fi lozofi ji, čini se da Zorgnerova rasprava na najlepši način zaokružuje ovu svesku Arhea u jedinstvenu tematsku celinu.

Naposletku donosimo pet prikaza, od kojih se čak tri odnose na knjige koje su napisali nastavnici Odseka za fi lozofi ju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. Na taj način koristimo priliku da naš Odsek još jednom predstavimo široj fi lozofskoj publici, čemu svakako doprinose i Letopisne beleške, koje po pravilu objavljujemo na kraju svake sveske, uz želji da širu javnost obavestimo o aktivnostima nastavnika i saradnika našeg Odseka.

UREDNIŠTVO

Držeći se svog osnovnog uređivačkog koncepta, koji je sasvim određeno profiliran u prethodnim sveskama na rasvjetljivanju bitnih dimenzija mišljenja velikih filozofskih paradigmi tradicije i filozofske savremenosti, Uredništvo časopisa «Arhe» odlučilo je da noseći tematski korpus tekstova u ovoj svesci posveti Marksu i marksizmu. Takva je odluka začeta u duhovnoj situaciji vremena u kojoj se filozofski duhovi dvoume u svom odnosu prema Marksu i filozofskim, duhovnim i političkim strujanjima koje je on inspirisao, čineći disputaciju o Marksu i marksizmu područjem velikih i nepomirljivih filozofskih, ali još više izvanfilozofskih sporova. Međutim, svaka velika misaona sinteza u istoriji filozofije producirala je srodne disputacije. U njima se osvjedočuje životnost filozofije.

Ono što disputaciju o Marksu čini specifičnom sadržano je u najvišoj mogućoj paroksizmalnosti eridnog odnosa prema Marksovoj kritici temelja modernog građanskog svijeta i svakom htenju njegovog transcendiranja. Ta je paroksizmalnost karakteristična za opstojeću filozofsku obrazovanost u našem društvu i tzv. filozofski život u njoj, jednako koliko i za društva evropskog Istoka, ali i za one dijelove svijeta u kojima dominira uverenje da se savremeni život bez teškoća može napajati smislom iz dominacije pozitivističkih filozofskih obrazaca. Paroksizmalna erida nije ni medij, niti saveznica filozofije. Naprotiv, ona je predvorje mizologije, stare neprijateljice filozofije i svakog slobodnog mišljenja. Zbog toga, smisao odluke našeg Uredništva da podstakne seriozne filozofske razgovore o nasleđu Marksove filozofije treba tražiti u htenju odbrane od eridne zavodljivosti nefilozofske disputacije o filozofiji, jednako koliko i u htenju očuvanja digniteta filozofskog pojma.

UREDNIŠTVO

Ovaj dvobroj tematski je predstavljen radovima o Hegelovoj filozofiji, posvećenih gotovo dvestogodišnjici Fenomenologije duha, zatim studijama i člancima s raznorodnijih područja filozofije, te onda tematom s povodom, što se odnosi na predavanje Bernharda Vandelfelsa, koje je održano na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu; uz to priređeno je i podsećanje, što se odnosi na stogodišnjicu psihoanalize, te i prevod Hegelove Metafizike, kao i prilog o metodici nastave filozofije u srednjim školama. I ovoga su se puta našoj saradnji odazvale kolege iz inostranstva, sada iz Španije (Jose Manuel Sanchez Fernandez), Nemačke (Bernhard Vandelfels, Christian Thiel, Stefan Lorenz Sogner, Damir Smiljanić), Slovenije (Borut Ošlaj), Bosne i Hercegovine (Vojin Simeunović, Radivoje Kerović, Zoran Arsović, Damir Marić) i Hrvatske (Milan Kangrga, Ante Čović).

Temat o Hegelu otvoren je radom Hegel danas (Vojin Simeunović, Sarajevo), a nastavljen potom istraživanjima Hegelove filozofije u područjima odnosa fenomenologije duha prema nauci logike (Milenko A. Perović, Novi Sad), ideje spekulativne fizike (Mirko Aćimović, Novi Sad), povesti (Dragan Prole, Novi Sad) i filozofije ekonomije (Alpar Lošonc, Novi Sad); slede onda radovi kojima se ispituju Hegelov pojam posredovanja (Jose Manuel Sanchez Fernandez, Espana), njegovo pimanje spekulativnih stavova (Irina Deretić, Beograd, Milan Kangrga, Zagreb), te njegov odnos prema Novom zavetu (Slobodan Sadžakov, Novi Sad), a naposletku teorijski se razmatra Lajzengagova interpretacija misaonih formi u Hegelovoj filozofiji (Damir Smiljanić, Nemačka).

Naizgled raznorodne naučne priloge u studijama i člancima povezuju ipak međusobne tematske srodnosti. Tako su najpre s područja helenske filozofije radovi o pitagorejskoj recepciji bivstva pravde (Željko Kaluđerović, Novi Sad), o sokratskoj psyche i pojmu samosvesti (Zoran Arsović, Banja Luka) i o Sokratovom odnosu prema proročištvu u Delfima (Damir Marić, Sarajevo); sledeću tematsku celinu čine radovi o savremenim filozofima, Kjerkegoru (Sofija Mojsić, Beograd), Ničeu (Stefan Lorenz Sogner, Jena), Adornu (Zoran Kinđić, Beograd) i Jonasu (Radovoje Kerović, Banja Luka); problemski sklopovi filozofskih disciplina razmatraju se u radovima o metafizici kao simboličkoj formi (Borut Ošlaj, Ljubljana), o ontologiji medija (Divna Vuksanović, Beograd), epistemologiji (Aleksandar Čučković, Subotica, Božo Milošević, Novi Sad), te filozofiji prirode (Maja Solar, Novi Sad) i bioetici (Ante Čović, Zagreb).

U rubrici s povodom predstavljeno je gostujuće predavanje profesora Bernharda Vandelfelsa (Bohum, Nemačka) o novim perspektivama u filozofiji fenomenologije, u rubrici podsećanja predstavljen je rad o modernom stanju psihoanalize i psihijatrije i njihovim vrednosnim pretpostavkama (Snežana Milenković, Novi Sad), u novoj rubrici o nastavi filozofije priređeni su radovi o srednjoškolskoj nastavi filozofije, najpre o nastavi filozofije kao filozofskoj propedeutici (Vladimir Marović, Kraljevo), i zatim o programskim ciljevima i zadacima metodike filozofije (Đurđica Crvenko, Novi Sad).

Naposletku, ponuđen je i prevod Hegelovog ranog spisa Metafizika (Dragan Prole, Novi Sad), te zatim u prilozima osvrti, prikazi i letopisne beleške o novijim knjigama i filozofskim događanjima na našem Odseku, i sa našeg Odseka.

UREDNIŠTVO

Ovaj broj tematski je predstavljen filozofijom fenomenologije, i onda tematom s povodom, što se odnosi na stogodišnjicu Ajnštajnove specijalne teorije rlativiteta, kako se sve to danas misli evropskim stanjem filozofskog mišljenja. Na tu evropsku dimenziju filozofije upućuju, ovde poglavito originalni, dakle do sada neobjavljeni, radovi filozofa s područja Francuske, Italije, Španije, Nemačke, SAD, te nas i naših susednih zemalja, Hrvatske i BiH. Iza ovoga predstavljeni su istraživački radovi profesora i saradnika s projekta „Mesto filozofije u modernom društvu“, što ga je odobrio Pokrajinski sekretarijat za nauku i tehnološki razvoj Vojvodine (pod rukovodstvom prof. dr Milenka A. Perovića), a zatim slede studije i ogledi s istorijskom i etičkom temom filozofije, i onda prevod ranog Rajnahovog članka o fenomenologiji.

Temat o fenomenologiji otvoren je radom o personalizmu, naturalizmu i transcendentalizmu u Huserlovom spisu Ideen (Gregori Jean, Nica), zatim se nastavlja radovima o Huserlu i kognitivnoj nauci (Carmelo Cali, Palermo), Huserlovoj fenomenološkoj psihologiji (Carina Trilles Calvo, Universidad Castilla-La Mancha), zatim o odnosu povesne geneze Bitka i vremena prema Huserlovoj fenomenologiji (Dragan Prole), o minhenskoj recepciji Huserlove fenomenologije kod Lipsa, Pfandera i Rajnaha (Guillaume Frechette, Universitat Hamburg), o Šelerovom pojmu smrti (Milan Uzelac, Novi Sad), dekonstruktivnoj strategiji u svetlu fenomenologije (Michael R. Michau, Purdue University, West Lafayette, IN, USA), te naposletku o opštijim razmatranjima o intersubjektivnosti, dijalogu i komunikaciji (Vojin Simeunović, Sarajevo).

Filozofski interes za Alberta Ajnštajna ovde je, delom, posvedočen radovima o apsolutnom principu teorije relativiteta, zapravo o Ajnštajnu i Njutnu (Mirko Aćimović), o Bergsonu i Ajnštajnu (Matthew Morgan, Southern Illinois University Department of Philosophy, Carbondale, Illinois, USA), zatim o pojmovima vremena i haosa (Milan Polić, Učiteljska akademija Sveučilišta u Zagrebu), Ajnštajnu i etici nauke (Slobodan Sadžakov, Novi Sad), i, na kraju, o teoriji prirodne filozofije Ruđera Bokovića koja se može misliti i kao putokaz prema kvantnoj teoriji (Dragoslav Stojiljković, Novi Sad).
Odabrani radovi s Odseka zafilozofiju u Istraživanjima su spokrajinskogprojekta o mestu filozofije u savremenom društvu, i odnose se na promišljanje Hegela i spora konzekvencijalizma i deontologije (Milenko A. Perović), zatim na uvodni tekst o logičkim osnovama filozofije duha (Mirko Aćimović), filozofski evrocentrizam kao prepreci međukulturnm susretima (Dragan Prole) i Aristotelovom poimanju predsokratika (Željko Kaluđerović).

U rubrici Studije i ogledi zastupljeni su radovi o grčkoj filozofiji i počecima renesanse (Željko Škuljević, Zenica), o granicama liberalne demokratije (Lino Veljak, Zagreb) i etičkom patriotizmu (Igor Primorac, Jerusalim).

Iza ovoga sledi prevodRajnahovog rada o fenomenologiji (Damir Smiljanić, Nirnberg), a zatim osvrti, prikazi i letopisne beleške o filozofskim događanjima kako na našem Odseku, tako i sa našeg Odseka.

Temat o fenomenologiji priredio je Dragan Prole, o Ajnštajnu Mirko Aćimović, a s projektnih istraživanja radove odabrao Milenko A. Perović.

Uredništvo

Tematski deo ovoga broja posvećen je stopedesetogodišnjici od smrti Serena Kjerkegora. Njegova se filozofija ovde razmatra najprepreko uvodne rasprave o biografskom čitanju i razumevanju Kjerkegora (Safet Bektović), a zatim, redosledom, o ozbiljnosti kao Kjerkegorovom «ontološkom pojmu (Miloš Todorović), njegovoj religioznoj este-tici i filozofiji (Ettore Rocca, Bruce Kirmmse), Kjerkegorovoj kritici odsustva etike u Hegelovom filozofskom sistemu (John Stewart) i asocijacijama na danskoga spisatelja Karena Bliksena (pseudonym lsak Dinesen) i Kjerkegora (Ivan Sorensen).

Studije i ogledi zahvataju područje epistemologičkih istraživanja. Ispituju se pojmovi istina i znanje, spoznaja i samospoznaja (Vojin Simeunović), zatim teorija istine kod Popera (Dunja Šešelja), hermeneutička metoda u hermeneutičkoj filozofiji (Milan Brdar), forme logosa u hermeneutičkoj logici (Damir Smiljanić), konstruktivno mišljenje kod Lorencena (Christian Thiel), oblici logičkog intuicionizma (Brankica Popović), kartezijanska odbrana razlike (Jasna Šakota-Mimica) i, na kraju, mesto autorstva u situaciji svakidašnjice (Галина Кириленко).

U tematskom području pogledi, ponuđena su razmišljanja o Kantovom mišljenju kao pretpostavci savremene filozofije (Milan Kangrga), o Kangrginoj etičko-filozofskoj sintezi (Milenko A. Perović) i o odnosima pojmova utopija - anti-utopija - post-utopija - utopija (Hrvoje Jurić).

Uredništvo

Ovaj drugi broj prvog godišta časopisa Arhe tematski se, najpre, odnosi na razmatranja raznolikih pitanja i problema što ih i danas postavlja Aristotelov sistem filozofije, a onda se, u drugom tematskom sklopu, nastavlja s, u prethodnom broju započetim, studijama i ogledima s područja promišljanja Kantove filozofije.

Pristup Aristotelu, a shodno njegovoj razdeobi biti znanja, počinje ogledom o metafizičkom preseku Aristotelove filozofije prirode, dakle ontologičkim kategorijama fizike (Mirko Aćimović), a zatim se razmatraju antropologičke osnove Aristotelove filozofije (Irina Deretić, Zoran Dimić), te logički osnov praktičke filozofije, preko promišljanja praktičkog silogizma, kako kod Aristotela tako i kod Hegela (Milenko A. Perovic). Odnos Hegel/Aristotel prikazuje se i preko tematizovanja novozavetnosti Hegelove rasprave o gospodstvu i ropstvu (LazarVrkatic), dok o modernijim tumačenjima aristotelijanskih učenja o silogizmu, odnosu Bolcana prema Aristotelu u kontekstu kontinuiteta modernije matematike i o normama kao odlukama pišu Žana Janeva, Veselin Petrov i Viren Buzov; pristup Aristotelu završava se ovde radom koji prikazuje poglavito Aristotelovu filozofsku rekonstrukciju učenja o uzrocima kod prvih «teologa» (Željko Kaluđerovic).

Drugi deo radova o Kantovoj filozofiji odnosi se na područja ispitivanja Kantove teorije o idealitetu naših čula (Miloš Todorovic), zatim na mogućnost veze Kantove etike i poslovne etike (Branko Balj), te na Kantov interes za pitanja pedagogike (Marinko Lolić, Julijana Beli-Genc); zatim se još jednom ispituje odnos Kant/Herder, ovoga puta preko pojma tradicije (Dragan Prole), a onda se, na kraju, govori o kantovskom nasleđu Fihteove filozofije, preko učenja o nauci i pitanja o jedinstvu uma (Eva Kamerer).

Tematske celine broja priredio je Mirko Aćimović.

Uredništvo