NEVOLJE SA MAKIJAVELIJEM ODNOS SREDSTAVA I CILJEVA U POLITICI: ĐAVOLJI UČITELJ ILI KORIFEJ SLOBODE?

Apstrakt

U radu ispitujemo političku misao Nikola Makijavelija (Niccolo Machiavelli) koja se u istoriji političkih ideja određuje i kao početak moderne političke teorije u odnosu na klasičnu, antiku i hrišćanstvo. U čemu je novum učenja Makijavelija? Politika kao oblast ljudskih poslova u kojoj sada važe pravila različita od antičkog identiteta politike, kao etike i hrišćanske vizure božje države, uokviruje se kao nezavisna od svega spoljašnjeg, nadređenog. Makijaveli politiku posmatra iz ugla realizma u polju političke prakse. U kontekstu iskustva bavljenja politikom u firentinskoj republici, a uvođenjem u teoriju pojmova: moć, vlast, sila, nasilje, virtu, fortuna, koje određuje drugačije od tradicije, politika se upućuje novim stazama. Cilj našeg istraživanja je da razmatranjem u tradiciji istorije političkih ideja analiziramo dva suprotstavljena tumačenja dela Makijavelija. S jedne je strane tradicija objašnjavanja njegove teorije kao tehnike u smislu uspešnog postizanja ciljeva u praksi, politike kao veštine osvajanja i zadržavanja vlasti bez obzira na sredstva, što je formiralo pojam makijavelizam. Nasuprot ovom, imamo autore koji Makijavelija tumače kao mislioca koji politiku posmatra iz vizure suprotstavljenosti interesa građana. Ono što se ističe kao iskorak u teoriji politike, čime Makijaveli prevazilazi svoje vreme, jeste određenje klasnih sukoba kao generatora održavanja države i zajednice. Republika je za njega okvir koji u datom najuspešnije obezbeđuje slobodu delovanja aktera. Naša teza je da Makijaveli nije makijavelista.2 U poslednjem poglavlju razmatramo jezuitizam kao rodno mesto makijavelizma.